علت زانو درد و درمان آن با فیزیوتراپی و طب فیزیکی

درد زانو یک مشکل بسیار شایع است که ممکن است بر اثر وارد کردن فشار بیش از حد به زانو، آسیب دیدگی یا ابتلا به بیماری های مفصلی مانند آرتروز ایجاد شود. احتمال بروز درد زانو با بالا رفتن سن بیشتر می شود. سالانه میلیونها نفر برای درمان درد زانوی خود به پزشکان مراجعه می کنند. درد زانو ممکن است به طور ناگهانی (درد حاد) و یا به تدریج و با مرور زمان (درد مزمن) ایجاد شود.

برای تسکین درد زانو روش های درمانی مختلفی وجود دارد. میزان موفقیت درمان به شرایط بیمار و علت اصلی درد زانو بستگی دارد. برای مثال برای کنترل بیماری آرتروز و درد ناشی از آن لازم است که به طور همزمان از چند روش درمانی بهره گرفته شود. شما می توانید با یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در این باره مشورت کنید تا با توجه به شرایط شما، بهترین برنامه درمانی مناسب را برای شما تدوین کند. برنامه ی درمانی شما میتواند ترکیبی از چندین روش درمانی غیرتهاجمی (غیرجراحی) مانند لیزر تراپی ، مگنت تراپی ، درمان های دستی و مانند آن باشد.

آناتومی زانو

زانوها بزرگترین مفاصل در بدن ما هستند. قسمت پایینی استخوان ران (فمور) و قسمت بالایی استخوان ساق پا (تیبیا) و استخوان کشکک ، سه استخوانی هستند که مفصل زانو را تشکیل می دهند. رباط های زانو، استخوانها را به هم متصل نگه می دارند و علاوه بر این که امکان حرکت کردن زانو را فراهم می کنند، از بروز حرکات غیرطبیعی زانو جلوگیری می کنند. درون مفصل زانو، بافت غضروفی وجود دارد که از قسمت انتهایی استخوان ها محافظت می کند و فشارهای وارده به زانو را جذب می کند.

علل درد زانو

زانو یک مفصل پیچیده است که معمولا بر اثر فرسایش تدریجی یا بر اثر بروز یک حادثه و تروما، آسیب می بینند. آرتروز زانو ، شایع ترین علت بروز زانودرد در افراد بالای 50 سال است. علل شایع بروز زانودرد در افراد جوان عبارتند از بروز حادثه و آسیب به زانو و وارد کردن فشار بیش از حد به زانو. زانو درد همچنین می تواند در مواردی براثر عفونت (به عنوان مثال، استئومیلیت، بورسیت سپتیک) و برخی بیماری های خاص دیگر نیز باشد.

آسیب های شایع زانو عبارتند از:

• کبودی
• شکستگی
• پارگی رباط
• پارگی غضروف میانی مفصل
• کشیدگی و پارگی تاندون ها
• دررفتگی کشکک زانو

بیماری هایی که می توانند باعث درد زانو شوند عبارتند از:

• آرتروز زانو و روماتیسم مفصلی
• بورسیت
• کیست بیکر
• نرمی غضروف کشکک زانو (کندرومالاسی پتلا)
• نقرص (نقرس)
• بیماری ازگود اشلاتر
• تاندنیت زانو (برای مثال سندرم زانوی جهندگان)
• اختلال در راستای قرار گیری پاها (برای مثال پای پرانتزی و پای ضربدری)
• تومور استخوانی

عواملی که احتمال بروز زانودرد را بیشتر میکنند

اصلی ترین عامل موثر در درد زانو، بالا رفتن سن است. با گذشت زمان، فرسایش مفصل زانو موجب درد، خشکی و التهاب در زانو می شود. افرادی که اضافه ی وزن داند، بیش از دیگران در معرض خطر بروز زانودرد هستند. ورزشکاران نیز معمولا بر اثر بروز آسیب دیدگی دچار زانودرد می شوند. برخی عوامل خطر نیز به نوع کار و شغل مربوط می شوند، برای مثال بلند کردن اجسام سنگین، دوزانو شدن، بالا و پایین رفتن مکرر از پله ها و ایستادن برای مدت زمان طولانی، همگی موجب افزایش خطر ابتلا به زانودرد می شوند. شرکت در فعالیت های ورزشی که فشار زیادی به زانو وارد می کنند، احتمال بروز زانودرد را بیشتر می کند، خصوصا اگر در حین انجام حرکات از تکنیک نامناسب استفاده کنید.

علائم و نشانه های مرتبط با درد جلو و پشت زانو

درد زانو ممکن است بسیار خفیف تا بسیار شدید یاشد و همچنین می تواند حالات مختلفی داشته باشد، برای مثال گاهی درد زانو مبهم است و گاهی به حدی تیز و تیرکشنده است که حسی شبیه به فرورفتن چاقو در زانو دارد. همچنین ممکن است درد زانو به طور ناگهانی و یا به تدریج و به مرور زمان ایجاد شود. این درد ممکن است دائمی باشد و یا به صورت دوره ای عود کند و مجددا فروکش کند. در برخی موارد درد زانو با انجام دادن فعالیت شدت پیدا می کند و در برخی موارد شب ها و در هنگام خواب شدید می شود و گاها با نواحی دیگر مانند کمر و لگن نیز منتشر می شود.

بسته به این که علت درد زانو چه بوده است، ممکن است علائمی دیگری نیز با آن همراه باشند، از جمله التهاب، تورم و خشکی زانو.

توجه داشته باشید که علام زیر می تواند نشاندهنده ی بروز یک مشکل جدی و خطرناک باشند و در صورت مشاهده این علائم باید فورا به پزشک مراجعه کنید:

• دفرمیتی و یا تغییر شکل زانو
• عدم توانایی در ایستادن و وارد کردن وزن بر روی زانو
• عدم توانایی در خم و راست کردن زانو
• علائم عفونت (تب، قرمزی و گرم شدن)
• قفل شدن زانو و صدا دادن زانو
• دردی که همراه با حس گزگز، سوزن سوزن شدن و بی حسی و تورم است.
• تغییر رنگ پوست زیر زانو
• داشتن درد بسیار شدید و دردی که با وجود انجام درمان بهبود پیدا نمی کند.

تشخیص علت درد زانو

برای تشخیص علت اصلی زانو درد، شرح حال بیمار و علائمی که دارد مد نظر قرار داده می شوند، بیمار معاینه فیزیکی می شود و در صورت نیاز انجام عکسبرداری یا سایر تست های تشخیصی تجویز می شود. پزشک در مورد سابقهی بروز زانودرد، شدت درد، مواقعی که درد عود می کند، محل دقیق احساس کردن درد،هر گونه علائم دیگر و ابتلا به دیگر بیماری ها و مشکلات، از بیمار سوال می کند. در حین انجام معاینات فیزیکی، پزشک نحوه ی راه رفتن بیمار را ارزیابی می کند و در صورت امکان، حالت زانو را در موقعیت های مختلف بررسی می کند. پزشک به دنبال نشانه های بروز تورم، قرمزی، بدشکلی زانو و هر گونه علائم آسیب دیدگی می گردد.

تست های تشخیصی که ممکن است برای بیمار تجویز شوند عبارتند از عکسبرداری از زانو (رادیوگرافی، اسکن ام.آر.آی و غیره)، آزمایش خون، نمونه گیری از مایع مفصلی و آرتروسکوپی. برای بررسی وجود شکستگی، دررفتگی و یا تغییر در ساختار مفصلی بر اثر آرتروز، انجام رادیوگرافی با اشعه ایکس یا سی تی اسکن تجویز می شود.

روش های درمانی برای زانو درد

روش درمان زانودرد به این موضوع بستگی دارد که چه چیزی باعث بروز زانودرد شده است. زانودرد خفیفی که به علت آسیب جزئی یا فشار آوردن بر زانو ایجاد شده است، معمولا با به کارگیری روش های خانگی مانند متد RICE درمان می شود. (REST مخفف کلمات rest, ice, compression, elevation است)

1. استراحت (rest): از انجام دادن فعالیت هایی که موجب درد زانو می شود اجتناب کنید و تا جای ممکن بر زانوی خود فشار وارد نکنید. ممکن است نیاز باشد که از عصا یا بریس مخصوص زانو استفاده کنید.
2. کمپرس سرد (ice): کمپرس سرد برای کاهش تورم گذاشته می شود. هر چند ساعت یکبار یا حداقل 4 بار در روز و هر بار به مدت 15 الی 20 دقیقه روی زانوی خود کمپرس سرد بگذارید.
3. بانداژ فشاری (compression): می توانید برای پشتیبانی بیشتر از مفصل زانو با بانداژ فشاری پای خود را ببندید (باند نباید بیش از حد تنگ بسته شود) و یا از جوراب های فشاری استفاده کنید. در صورتی که تورم زانو موجب شد که بانداژ فشاری برایتان تنگ شود، باید سریعا بانداژ را باز کنید و مجددا به طور مناسب ببندید.
4. بالا گرفتن پا (elevation): بالا گرفتن پا به کاهش تورم و کبودی کمک می کند. شما باید هر چقدر که می توانید پای خود را بالا بگیرید و زانوی شما باید بالاتر از سطح قلب شما قرار بگیرد. می توایند از یک پشتی در زیر پای خود استفاده کنید.

سایر روش های درمانی غیرجراحی برای زانودرد عبارتند از:

دارو درمانی

داروهایی که به طور معمول برای تسکین درد زانو تجویز می شوند، عبارتند از استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن و ناپروکسن. داروهای ض دالتهاب غیر استروئیدی، نه تنها درد را تسکین می دهند بلکه التهاب زانو را نیز کنترل می کنند. توجه داشته باشید که این داروها را دقیقا طبق دستور پزشک مصر کنید. این داروها می توانند برخی عوارض جانبی داشته باشند که در مواردی این عوارض می توانند بسیار شدید باشند (خونریزی معده، زخم معده، آسیب به کبد و آسیب های قلبی عروقی). در صورتی که روش های درمانی اولیه در تسکین درد زانو موثر نباشند، داروهای تجویزی قویتری برای بیمار در نظر گرفته میشود.

تزریق

در صورتی که درد زانو با وجود انجام درمان های مختلف تسکین پیدا نکند، در برخی موارد خاص ممکن است پزشک تزریق کورتیزون در زانو را تجویز کند. کورتیزون یک داروی استروئیدی ضدالتهاب است و مستقیما درون مفصل زانو تزریق میشود تا درد و التهاب زانو را کاهش دهد. تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) و تزریق اوزون نیز روشهای موثر دیگری برای تشکین درد زانو هستند.

فیزیوتراپی

در فیزیوتراپی از روش های درمانی مختلف مانند اولتراسوند،الکتروتراپی یا تحریک الکتریکی ، کرایوتراپی، درمان های دستی و کایروپراکتیک و همچنین برنامه هایی برای انجام ورزش های کششی، تقویتی و ورزش در آب و تجویز بریس برای درمان درد و التهاب زانو استفاده می شود. انجام فیزیوتراپی موجب تقویت عضلات شده و میزان سایش مفصلی در زانو را کاهش می دهد. فیزیوترایست همچنین به بیمار آموزش می دهد که چگونه فعالیت های مختلف را به نحو صحیح انجام دهد (مکانیک صحیح بدن) و از بروز زانودرد در آینده جلوگیری کند.

شاک ویوتراپی

شاک ویو تراپی (SWT) یا رادیوشاک ویو تراپی (rSWT را می توان برای درمان طیف وسیعی از آسیب ها و بیماری های اسکلتی عضلانی به کار برد. این روش خصوصا برای درد و زانو و مواردی مفید است که در آن بافت های همبند اصلی که به مفصل متصل هستند دچار آسیب شده اند.

لیزرتراپی

درمان با لیزر سرد (یا لیزر کم توان) روشی نسبتا نوین در فیزیوتراپی است که در آن از امواج لیزر با انرژی کم و یا دیودهای ساطع کننده ی نور برای تحریک فعالیت سلولی استفاده می شود. این روش برای درمان بسیاری از آسیب ها و بیماری ها مفید است و به خصوص می تواند در تسکین در زانو موثر باشد.

برای درمان زانو درد روش های دیگری ازجمله اولتراسوند، طب سوزنی و ... نیز وجود دارد.

ورزش

ورزش های مخصوص فیزیوتراپی و توانبخشی و تمرینات تقویت عضلات چهارسررانی می تواند موجب پشتیبانی بیشتر از مفصل زانو شده و بدین طریق درد زانو را کاهش دهد. مهمترین نکته در مورد انجام ورزش این است که تمریناتی که انجام می دهید باید توسط فرد متخصص در این زمینه تجویز شده باشند و شما این حرکات را تحت نظر او انجام دهید.

در تصویر زیر می توانید مثال هایی از برخی از حرکات ورزشی زانو را ببینید.

پیشگیری از بروز زانو درد

نمی توان در تمامی موارد از بروز زانودرد پیشگیری کرد. اما برای کاهش خطر ابتلا به زانو درد می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. وزن خود را در محدوده ی وزن سالم حفظ کنید.
2. به طور منظم ورزش کنید (ورزش شامل انجام حرکات کششی، فعالیتهای سبک و تمرین با وزنه)
3. سطح فعالیت یا تمرین خود را به تدریج بالا ببرید.
4. از زانوی خود محافظت کنید (برای مثال هنگام اسکیت سواری از محافظ زانو استفاده کنید و هنگام رانندگی کمربند ایمنی خود را ببندید).
5. کفش مناسب و استاندارد بپوشید (خصوصا هنگام ورزش).
6. هر فعالیتی که موجب درد زانوی شما میشود متوقف کنید.