درمان ساییدگی یا استئوآرتریت مفصل زانو با طب فیزیکی

استئوآرتریت یا سائیدگی زانو که به آن آرتروز زانو هم میگویند از شایعترین علل درد زانو در سنین متوسط و بالا است که در آن غضروف مفصل دچار آسیب و خوردگی می شود. درمان های متفاوتی برای استئوآرتریت یا سائیدگی مفصل زانو وجود دارد که بعضی از آنها ممکن است در بعضی از افراد تاثیر بیشتری داشته باشد و در بسیاری اوقات بیمار باید با پزشک خود در انتخاب نوع درمان مشارکت فعال داشته باشد. استئوآرتریت یک بیماری مزمن پیشرونده است که می‌‌تواند هر یک از مفاصل بدن از قبیل زانو را درگیر کند. مهم‌ترین علامت این بیماری از بین رفتن غضروف بین مفاصل است. غضروف به استخوان‌ها کمک می‌کند به آرامی در امتداد هم بلغزند. هنگامی که غضروف از بین می‌رود حرکات استخوان روی هم تشدید خواهد شد. مفاصلی که بدن را تحمل می‌کنند از قبیل مفاصل پا بیشتر در معرض خطر این اختلال قرار خواهد گرفت. در دو دهه گذشته شواهد و مدارک به دست آمده که نشان می‌‌دهد علاوه بر تحلیل رفتگی غضروف، نحوه عملکرد مینیسک‌های اطراف مفصل نیز به طرز قابل توجهی تغییر می‌کند و از عملکرد صحیح آنها کاسته خواهد شد که این امر باعث می‌شود مفصل آسیب دیده بیشتر تحت فشار قرار بگیرد و دامنه حرکات آن کاسته شود و به این ترتیب سرعت پیشرفت و بدتر شدن استئوآرتریت افزایش پیدا کند. زمانی بهترین و بیشترین نتیجه را از برنامه‌ی درمانی خود خواهید گرفت که مشکل آرتروز زانوی شما در مراحل اولیه، تشخیص داده شده و برنامه‌ی درمانی شما آغاز شود. در صورت اقدام به موقع در مراحل اولیه‌ی آرتروز زانو، اغلب بیماران می‌توانند آرتروز خفیف یا متوسط خود را به طور موفقیت آمیزی کنترل کنند. امروزه طب های نوین نظیر طب فیزیکی در درمان آرتریت زانو پیشرفت های زیادی در زمینه کاهش درد و درمان آرتروز زانو در مراحل مختلف بیماری را داشته است. هدف از درمان آرتروز زانو با طب فیزیکی، کاهش درد و برگشت کارایی و فعالیت به زانو است.

علت استئوآرتریت مفصل زانو

• سن: با افزایش سن میزان بروز آرتروز در افراد بیشتر می‌شود. هرچند بسیاری از افراد میانسال که روند آرتروز در آنها آغاز شده، ممکن است هیچ گونه علامتی نداشته باشند؛ اما به تدریج و با بالاتر رفتن سن تغییرات مربوط به آرتروز بیشتر نمایان می‌شود.
• ژنتیک: یکی دیگر از فاکتور‌های مؤثر بر ایجاد آرتروز، زمینه‌ی ژنتیکی در خانواده می باشد که با افزایش بروز و همچنین افزایش شدت علائم آرتروز همراه است. نقش ژنتیک در آرتروز مفاصل دست بارزتر از سایر مفاصل می‌باشد.
• جنس: به طور کلی آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود.
• چاقی: اضافه وزن و چاقی از عوامل مهم و تأثیرگذار در ابتلا به آرتروز محسوب می‌شود و باعث تشدید علائم در فرد مبتلا می گردد. همچنین در افرادی که وزن پایینتری دارند پاسخ به درمان‌های غیرجراحی و حتی جراحی تعویض مفصل زانو بهتر و طولانی‌تر از سایر بیماران می‌باشد.
• آسیب‌های مکرر زانو: این مورد درباره بعضی مشاغل سنگین که شامل زانوزدن‌های مکرر و بلند کردن اجسام سنگین می‌باشد، صادق است. در این افراد به دلیل فشار زیادی که به زانو وارد می‌آید احتمال ابتلا به آرتروز زانو بیشتر است. این افراد ممکن است در سن کمتری نسبت به همسالان خود دچار آرتروز شوند.
• بیماری‌های زمینه‌ای: افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی و یا بعضی بیمار‌های متابولیک خاص (مانند اضافه بار آهن) بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند.

علائم استئوآرتریت مفصل زانو

• دردی که در هنگام فعالیت افزایش و در هنگام استراحت کاهش می‌یابد.
• تورم
• احساس گرما در مفصل
• سفتی و خشکی زانو، مخصوصاً در هنگام صبح یا زمانی که فرد مدتی نشسته است.
• کاهش تحرک زانو که باعث می‌شود سوار و پیاده شدن از ماشین، استفاده از پله یا راه رفتن برای فرد مشکل شود.
• صدا دادن زانو، صدای تق تقی که در هنگام حرکت زانو شنیده می‌شود.

مراحل استئوآرتریت مفصل زانو

از آنجایی که علائم استئوآرتریت زانو تا زمان پیشرفت اختلال ظاهر نمی شوند، روند درمان کمی سخت تر خواهد بود. افراد مبتلا به این اختلال باید متوجه هر گونه تغییر در علائم باشند. مراحل پیشرفت این اختلال عبارت است از:

مرحله اول: جزئی

• در این مرحله آسیب غضروف جزئی است و تغییرات مختصری در مفصل وجود دارد و رادیوگرافی طبیعی است. در این مرحله، تغییری در فضای ما بین استخوان ها دال بر تحلیل رفتن غضروف مشاهده نخواهد شد. به ندرت پیش می آید که افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو در این مرحله، از درد و یا ناراحتی در زانو شکایت کنند. تست های تصویربرداری نیز در این مرحله، نتایج نرمال و طبیعی را نشان خواهد داد.

مرحله دوم: خفیف

• در این مرحله، فرد متوجه یک سری علائم و تغییرات خواهد شد. تست های تصویربرداری نیز علائمی از رشد استئوفیت ها و نازک شدن غضروف را نشان خواهد داد. فضای ما بین استخوان در این مرحله هنوز تغییری نکرده است. ممکن است فرد در این مرحله با علائمی مانند درد و یا سفتی زانو مواجه شود. نواحی اطراف مفصل زانو نیز به تدریج سفت خواهد شد که این حالت عمدتاً بعد از نشستن های طولانی مدت احساس می شود.

مرحله سوم: متوسط

• در این مرحله، شاهد پیشرفت آسیب وارده به غضروف هستیم و شکاف و فضایی ما بین استخوان ها ایجاد خواهد شد، که در تست های تصویربرداری به خوبی مشخص می شود. فرد در این مرحله هنگام انجام فعالیت هایی مانند دویدن و یا راه رفتن، متوجه درد و ناراحتی در زانوی خود خواهد شد. که جزء علائم اولیه التهاب مفصل زانو می باشد. با پیشرفت استئوآرتریت، غضروف تحلیل می رود و بافت اطراف مفصل نیز سفت و متورم خواهد شد.

مرحله چهارم: شدید

• این مرحله، شدیدترین مرحله استئوآرتریت زانو در نظر گرفته می شود که علائم نیز به خوبی قابل تشخیص خواهند بود. فضای ما بین استخوان در مفصل به مرور کمتر می شود و غضروف تحلیل خواهد رفت. در نتیجه، شاهد سفتی مفصل، التهاب و تحلیل رفتن مایع اطراف مفصل خواهیم بود. تست های تصویربرداری نیز علائم و موارد گفته شده را به خوبی نشان می دهند. در موارد شدیدتر، شاهد تغییر فرم مفصل زانو نیز خواهیم بود. جراحی، راه درمان استئوآرتریت زانو در این مرحله می باشد.

تشخیص استئوآرتریت زانو

تشخیص استئوآرتریت زانو با معاینه فیزیکی توسط پزشک شروع می‌شود. همچنین پزشک سوابق پزشکی بیمار را نیز بررسی می‌کند. حتماً پزشک را از مواردی که باعث بهبود یا تشدید درد می‌شوند آگاه کنید تا بتواند تشخیص دهد علت درد استئوآرتریت است یا علت دیگری دارد. همچنین بررسی کنید که آیا شخص دیگری نیز در خانواده شما به آرتریت مبتلا هست یا خیر. پزشک آزمایش‌های دیگری نیز برای شما تجویز خواهد کرد که عبارتند از:

• عکس‌های رادیوگرافی که استخوان و غضروف آسیب دیده و همچنین وجود زائده استخوانی را نشان می‌دهند.
• ام آر آی زمانی تجویز می‌شود که عکس‌های رادیوگرافی علت درد مفصل را نشان ندهند یا نشان دهنده‌ی آسیب در دیگر بافت‌های مفصل باشند. ممکن است پزشک از آزمایش‌های خون برای رد دیگر بیماری‌هایی که باعث ایجاد درد می‌شوند، مانند آرتریت روماتوئید که نوع دیگری از آرتریت است و در اثر اختلال در عملکرد سیستم ایمنی ایجاد می‌شود، نیز استفاده کند.

درمان ساییدگی زانو در طب فیزیکی

هر چند آرتروز زانو ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ اما علائم ناشی از آن همیشه یکسان است و برای بهبودی علائم ناشی از ساییدگی مفصل زانو و کنترل روند پیشروی بیماری نیز از روش‌های درمانی یکسانی استفاده می‌شود. برای کاهش درد زانو لازم است کارهای زیر انجام شوند:

• کاهش التهاب زانو
• حذف کردن یا کاهش عامل فشار بر مفصل زانو
• تقویت عضلات و تاندون‌های اطراف زانو
• مراقبت از کشکک زانو و مفصل زانو در هنگام انجام فعالیت

هر چند هیچ روش قطعی برای از بین بردن کامل ساییدگی زانو وجود ندارد؛ اما با به‌کارگیری روش‌هایی می‌توان درد ناشی از ساییدگی زانو را کاهش داد و روند پیشروی بیماری را کنترل نمود. پزشک شما برای رسیدن به این هدف روش‌های درمانی زیر را اتخاذ می‌کند:

• دارودرمانی: استفاده از داروهای مانند Advil و Mortin و سایر داروهای غیرتجویزی که دارای ایبوبروفن و ناپروکسن هستند، موجب کاهش درد و التهاب زانو می‌شوند.
• تزریق: تزریق کورتیزون معمولاً به طور تضمین شده‌ای، درد زانو را بین چند هفته تا چند ماه به طور کامل برطرف می‌کند. تزریق ژل‌های حاوی هیالورونیک‌اسید نیز می‌تواند برای برخی از افراد مؤثر باشد. البته این روش درمانی برای درمان آرتروز زانو در بیماران مختلف تأثیرات مختلفی دارد و نتایج آن پیش‌بینی‌شده و تضمینی نیست.

درمان‌های فیزیوتراپی

• درمان دستی: هدف از انجام درمان دستی برای آرتروز، رفع گرفتگی عضلات، کاهش درد و بهبود انعطاف‌پذیری است. درمان دستی می‌تواند شامل تکنیک‌های جا‌اندازی و جابه‌جایی مفاصل و بافت‌های عمقی و ماساژ دادن باشد.
• ماساژ: ماساژدرمانی در کنار سایر درمان‌های انجام شده برای ساییدگی زانو می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد و موجب بهبود انعطاف‌پذیری مفصل و افزایش جریان خون در ناحیه مورد نظر شود.
• لیزرتراپی: لیزردرمانی با پرتوهای پرانرژی تأثیرات مثبت زیادی بر بهبود ساییدگی زانو دارد. لیزردرمانی موجب بهبود وضعیت بیوشیمیایی سلولی، افزایش جریان خون و کاهش درد می‌شود.

هیدروتراپی (آب‌درمانی)

• اولتراسوند: در این روش از امواج اولتراسوند برای رفع اسپاسم و گرفتگی عضلانی و درد مفصل استفاده می‌شود.
• الکتروتراپی با TENS (تحریک الکتریکی عصب‌ها): در این روش از جریان الکتریکی ضعیفی برای تحریک الکتریکی عصب‌ها و کاهش درد استفاده می‌شود.
• اوزون‌تراپی: تزریق گاز اوزون در زانو و اوزون تراپی موجب کاهش درد و بهبود کارایی و عملکرد مفصل شده و بدین طریق کیفیت زندگی شخص مبتلا به آرتروز زانو را بالا‌تر می‌برد.
• پی آر پی: از آنجایی که ساییدگی زانو هیچ روش درمان قطعی ندارد و از سوی دیگر تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) عوارض جانبی بسیار محدودی دارد، برخی از پزشکان معتقدند که تزریق PRP ارزش امتحان کردن را دارد. بیماران باید در نظر داشته باشند که روش PRP یک روش درمانی مستقل نیست و بهترین تأثیر آن زمانی خواهد بود که همراه با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و انجام سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی، کاهش وزن، زانوبند طبی و دارودرمانی باشد.
• کمپرس سرد یا گرم: زمانی که درد زانو بسیار شدید است، قراردادن کمپرس سرد موجب کاهش التهاب زانو می‌شود و کمپرس گرم نیز با افزایش جریان خون موجب کاهش درد شدید زانو می‌شود.

ورزش

• تمرینات کششی: انجام تمریناتی برای کشش عضلات چهار سر رانی، همسترینگ و عضلات ساق پا موجب نرم و منعطف شدن عضلات و تاندون‌ها می‌شود. این حرکات باید قبل از ورزش، در هنگام ورزش و بعد از ورزش انجام شوند.
• تمرینات قدرتی: انجام تمریناتی برای حفظ تعادل بهتر، تقویت زانو و عضلات اطراف آن، موجب می‌شود که ساختار مفصل زانو و همچنین بافت‌های اطراف آن ثبات و قدرت بیشتری پیدا کنند.
• بریس و ارتز زانو: شما می‌توانید یک زانوبند کشی، بریس زانو یا زانوبند طبی مخصوص ثبات مفصل زانو خریداری کنید یا از یک کفی یا کفش طبی مخصوص استفاده کنید. استفاده از این محصولات موجب کاهش فشار وارد شده به مفصل زانو و خصوصاً قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی مفصل در هنگام انجام فعالیت شده و با کاهش فشار به مفصل زانو، به شما اجازه می‌دهد با داشتن درد کمتری به فعالیت‌های خود ادامه دهید.
• جراحی: روش‌های جراحی مختلفی برای درمان ساییدگی زانو وجود دارد. روش جراحی می‌تواند اصلاح دفرمیتی‌های زانو با آرتروسکوپی (جراحی بسته) و یا تعویض کامل مفصل زانو باشد.

پیشگیری از آرتروز زانو

از انجام ورزش‌های پرفشار و پربرخورد خودداری کنید. به حالت دو زانو ننشینید و به طور کلی زمانی که نشسته‌اید، برای مدت زمان طولانی در یک حالت باقی نمانید. سعی کنید به طور مداوم زمانی برای استراحت به خودتان بدهید و در این زمان زانوی خود را به طور کامل در نهایت دامنه‌ی حرکتی آن کشش دهید؛ چراکه با این حرکت مایع سیناویال در تمامی قسمت‌های زانو به حرکت در می‌آید و غضروف زانوی شما نیز بیشترین مواد غذایی مورد نیاز خود را از طریق مایع سیناویال در مفصل به دست می‌آورد.