دیسک کمر حاد و مزمن را بشناسید!

ستون فقرات شامل چندین استخوان به نام مهره می‌باشد که روی هم چیده شده‌اند. بین هر استخوان یک دیسک قرار دارد. هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است، ماده ژله‌ای داخلی به نام هسته پالپوس (نوکلئوس پالپوزوس) و غضروف خارجی که فیبروز آنولوس نامیده می‌شود. گاهی ژل داخل دیسک به دلیل آسیب دیدگی یا فشار مکرر بر روی دیسک جابجا می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، این ماده ژله‌ای ممکن است از دیسک خارج شود و به عصب نخاعی فشار بیاورد. پارگی دیسک کمر تحت عنوان لغزندگی یا بیرون‌زدگی دیسک نیز شناخته می‌شود. دیسک کمر در مراحل اولیه نیاز به درمان خاصی ندارد و با استراحت، فیزیوتراپی و راه‌حل‌های ساده بهبود می‌یابد؛ اما اگر دیسک به موقع پیگیری نشود، شدت بیشتری پیدا کرده و در صورتی که باعث فشار بر روی نخاع و ریشه‌های اعصاب شود، مشکلات پیچیده‌تری را برای انسان ایجاد می‌کند.

علل بروز دیسک کمر

بروز دیسک کمر 3 دلیل اصلی دارد که به شرح زیر می‌باشند:

1. آسیب دیدگی مداوم ستون فقرات از قبیل نامناسب بودن حالت بدن، الگوی نامناسب راه رفتن یا انجام دادن مداوم کارهای سنگین باعث تحلیل رفتگی دیسک و بیرون زدگی آن خواهد شد. این نوع آسیب دیدگی‌ها اغلب با ضعف ستون فقرات و چاقی و سایر فاکتورها از قبیل سیگار کشیدن ارتباط دارند.
2. آسیب دیدگی ناشی از وارد شدن ناگهانی ضربه یا فشار به ستون فقرات از قبیل تصادفات خودروی یا برداشتن اشیای سنگین به طور نامناسب نیز باعث آسیب دیدگی ستون فقرات و دیسک کمر می‌شود. افزایش ناگهانی فشار بر دیسک کمر می‌تواند باعث آسیب دیدگی و پاره شدن هسته دیسک شود.
3. تحلیل رفتگی ستون فقرات اگرچه یک بخش طبیعی از فرایند بالا رفتن سن و پیری است، عملکرد نامناسب ستون فقرات و حالت بدن به طرز قابل توجهی باعث می‌شود که سرعت تحلیل رفتگی دیسک افزایش پیدا کند.

عوامل خطر دیسک کمر

عامل‌های خطر فتق دیسک شامل اضافه وزن و خم شدن و چرخیدن مکرر می‌شود. بالا رفتن سن نیز در فتق دیسک نقش دارد؛ اما فرآیند فرسایش دیسک غالباً باعث دژنراسیون دیسک می‌شود که به نوبه خود احتمال فتق دیسک را افزایش می‌دهد. به علاوه میزان آب موجود در دیسک‌های ستون فقرات به مرور زمان کاهش می‌یابد. دیسک‌های خشک‌تر انعطاف‌پذیری کمتری دارند و در نتیجه بیشتر مستعد پارگی هستند.

علائم دیسک کمر

هرچند بیش از نیمی بیماران دچار فتق دیسک از مشکلشان اطلاعی ندارند؛ اما عده‌ای از بیماران از درد سیاتیک رنج می‌برند. درد سیاتیک درد تیزی است که در پا رو به پایین منتشر می‌شود. این درد در واقع پیامد فشاری است که دیسک به عصب سیاتیک وارد می‌کند. اگر فتق دیسک در مهره‌های کمری باشد، درد عموماً در پا حس می‌شود. پا درد ممکن است با کمردرد هم همراه باشد. بی‌حسی، ضعف یا گزگز پا یا بازو از دیگر علائم فتق دیسک به شمار می‌آید. در موارد نادر از دست کنترل روده و مثانه و بی‌اختیاری ادرار و مدفوع گزارش شده است.

تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر

علاوه بر سابقه‌ی پزشکی فرد و انجام تمرینات فیزیکی، فرآیند تشخیص برای دیسک مهره‌ها شامل اقدامات زیر است:

عکس برداری با اشعه ایکس

تستی تشخیصی است که از پرتوهای الکترومغناطیس نامرئی برای تولید تصویر بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و ارگان‌ها بر روی یک ورقه فیلم استفاده می‌کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

روشی تشخیصی است که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصویر حاوی جزئیات از ارگان‌ها و ساختارهای داخلی بدن، استفاده می‌کند.

میلوگرام (تصویر برداری مغز استخوان)

فرآیندی است که از رنگ‌هایی برای تزریق به کانال نخاعی استفاده می‌کند تا حین عکس برداری با پرتوهای ایکس، ساختار واضحی از این ناحیه ایجاد شود.

توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT scan)

نوعی تکنیک تصویربرداری است که از ترکیبی از پرتوهای ایکس و تکنولوژی کامپیوتری برای تولید تصاویری با برش عرضی (اسلایس) به صورت افقی و عمودی از بدن، استفاده می‌کند. سی تی اسکن تصاویر حاوی جزئیات تمام قسمت‌های بدن مانند استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی و سایر ارگان‌های بدن را نشان می‌دهد. سی تی اسکن نسبت به روش معمول تصویر برداری با اشعه ایکس، جزئیات بیشتری را نشان می‌دهد.

نوار عصب و عضله (EMG)

تستی تشخیصی است که پاسخ عضله یا فعالیت الکتریکی آن را در پاسخ به تحریک عضله، اندازه‌گیری می‌کند.

دیسک کمر یک بالشتک های لاستیکی بین استخوان های مهره بوده که دور نخاع می پیچند. هر دیسک یک کپسول صاف و گرد است که حدود 1 اینچ قطر و یک چهارم اینچ ضخامت دارد. دیسک ها بشکلی محکم بین ستون فقرات قرار گرفته و توسط رباط های متصل کننده استخوان های نخاع به هم پیوسته می شوند. بعضی اوقات از دیسک کمر به عنوان وسیله ای برای جذب فشار و شک یاد می شود. با گذشت زمان و افزایش سن این دیسک ها ضعیف تر و آسیب پذیر تر می شوند.

علت ابتلا به دیسک کمر

دیسک کمر یک بیماری مزمن است که ناگهانی ایجاد نمی‌شود بلکه به دلیل فرسایش تدریجی رخ می‌دهد. برخی از عواملی که منجر به دیسک کمر می‌شوند عبارتند از:‌

• بالا رفتن سن
• انجام مداوم برخی از فعالیت‌ها
• بلند کردن اجسام سنگین
• چرخش ناگهانی
• وزن بالا
• ضعف عضلات کمر
• سبک زندگی نادرست و بی‌تحرک
• عوامل ژنتیکی و ارثی
• دیسک کمر حاد

در صورتی که دیسک ها به تازگی ایجاد شده باشند، در دسته حاد قرار می گیرند و در این موارد استراحت برای درمان مؤثرتر است. نوع حاد کمر درد چند روز تا چند هفته طول می‌کشد و معمولاً خود به خود بهبود پیدا می‌کند و عوارضی به جای نمی‌گذارد.

دیسک کمر مزمن

درصورتی که دیسک ها برای مدت طولانی درمان نشده باشند در دسته دیسک های بیرون زده مزمن قرار می گیرد. کمردرد مزمن بیشتر از 3 ماه طول می‌کشد و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. حدود 20 درصد از کمردردهای حاد در نهایت به نوع مزمن تبدیل می‌شوند.

عوارض جانبی دیسک کمر

طناب نخاعی شما تا بخش‌های پایینی کانال نخاعی ادامه پیدا نکرده است، بلکه در زیر کمر شما، طناب نخاعی به دسته‌ای از ریشه‌های عصبی بلند (cauda equina) متصل می‌شود که شبیه به دم اسب است. فتق دیسک کمر گاهی ممکن است این ریشه‌های عصبی (cauda equina) را فشرده کند. در این مواقع باید جراحی اورژانسی برای جلوگیری از ضعف یا فلج شدن دائمی، صورت بگیرد. چنانچه در اثر مشکل دیسک کمر به مشکلات زیر دچار شده‌اید، باید به اورژانس مراجعه کنید:

1. وخیم تر شدن علائم. درد، بی حسی و ضعف ممکن است به قدری افزایش یابد که دیگر قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نباشید.
2. اختلال در عملکرد روده‌ها و مثانه. افرادی که سندرم Cauda Equina دارند ممکن است به بی‌اختیاری ادرار دچار شوند.
3. بی‌حسی پهلو‌ها. این عارضه بی‌حسی می‌تواند به تدریج روی قسمت‌های پهلو‌ها، ران‌ها، کمر، پا‌ها و نواحی اطراف روده گسترش یابد و تأثیر بگذارد.

درمان دیسک کمر حاد و مزمن

به طور کلی درمان کمردرد بستگی به این دارد که درد حاد باشد یا مزمن. جراحی فقط در صورت وجود شواهدی مبنی بر بدتر شدن آسیب عصبی و هنگامی که آزمایشات تشخیصی نشان‌دهنده تغییرات ساختاری باشند که روش‌های جراحی اصلاحی برای آنها وجود دارد، توصیه می‌شود.

• استراحت و تعدیل فعالیت

نخستین درمان دیسک کمر بدون عمل استراحت کردن و پرهیز از انجام فعالیت‌های تشدید کننده‌ی علائم است. بسیاری از موارد فتق دیسک با سپری شدن زمان برطرف می‌شوند. بنابراین در فتق دیسکی که علاج‌ آن گذر زمان است، اجتناب از فعالیت‌های تشدید کننده علائم اهمیت بسیار دارد.

• کمپرس

گذاشتن یخ و گرم کردن در کاهش علائم دردناک فتق دیسک بسیار مؤثر است. گرم و سرد کردن با شل کردن عضلات پشت و کمر اسپاسم‌ها و گرفتگی‌های عضلانی را از بین می‌برد و درد را به میزان قابل توجهی تسکین می‌بخشد.

• داروها

مصرف برخی از داروها می‌تواند به تسکین فتق دیسک کمک کند. در بخش زیر به برخی از این داروها اشاره می‌‌کنیم:

1. استامینوفن: مانند تیلنون، اولین خط دفاعی بسیار عالی است؛ اما شامل همه بیماران نمی‌شود. اگرچه مصرف استامینوفن به کاهش درد کمک می‌کند باعث رفع التهاب نخواهد شد.
2. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب: مصرف این داروها می‌‌تواند به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کند به همین دلیل با استامینوفن تفاوت دارند. آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن در زمره داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب قرار دارند. مصرف این داروها برای افرادی که سابقه زخم معده یا حمله قلبی دارند مناسب نیست.
3. تجویز داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب: در صورتی که سایر داروهای مسکن کمک به تسکین درد بیمار نکند پزشک مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب را تجویز می‌کند.
4. شل کننده‌های عضلانی: معمولاً اسپاسم عضلات ستون فقرات با فتق دیسک همراه می‌شود. در این حالت استفاده از شل کننده عضلانی می‌تواند به تسکین درد کمک نماید.
5. استروئید خوراکی: مصرف استروئید خوراکی که تحت عنوان کورتیکواستروئید شناخته می‌‌شود می‌‌تواند به کاهش تورم کمک نماید. معمولاً این دارو فقط برای استفاده کوتاه مدت تجویز می‌شود زیرا مصرف آن به مدت طولانی با عوارض جانبی چندگانه همراه می‌باشد.
6. مصرف داروهای مخدر: این داروها می‌‌توانند به تسکین درد شدید و مزمن کمر کمک کنند و به صورت آگاهانه و فقط برای مواقعی که درد بسیار شدید می‌شود تجویز می‌گردند. به خاطر داشته باشید که تعداد زیادی از بیماران پس از مدتی به این داروها عادت می‌کنند و برای تسکین درد خود به دوز بالاتر احتیاج خواهند داشت. بنابراین استفاده از این داروهای مسکن می‌تواند اعتیاد آور باشد و فقط باید تحت نظر پزشک استفاده شود.
7. مصرف داروهای ضد افسردگی: این داروها از ارسال پیام‌های درد به مغز جلوگیری می‌‌کنند و تأثیر آندروفین را افزایش می‌دهند، آندروفین به مسکن‌های طبیعی بدن گفته می‌شود. یکی دیگر از مزایای داروهای ضد افسردگی این است که به شما برای خواب بهتر کمک می‌کند.

• تزریق دارو

در تزریق استروئید اپیدورال از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود که یک داروی ضد التهاب قوی است و به سرعت به تسکین درد ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب کمک می‌‌کند. این دارو به درون فضای عصب اپیدورال تزریق می‌‌شود و اولین تزریق آن می‌‌تواند به طرز قابل توجهی از میزان درد بکاهد.

• استئوپاتی و کایروپراکتیک

برخی از بیماران ترجیح می‌دهند تا روش درمانی استئوپاتی (استخوان درمانی) را امتحان کنند یا به یک متخصص کایروپراکتیک مراجعه کنند. این دو از روش های درمان کمر درد می باشد.

• فیزیوتراپی

معمولاً فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی را در فرایند بهبود فتق دیسک ایفا می‌کند. فیزیوتراپی روشی است که علاوه بر تسکین فوری درد می‌‌تواند روش‌هایی را به شما آموزش دهد که از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری نماید. در فیزیوتراپی از روش‌های متعددی استفاده می‌شود. درمان منفعل به شل شدن بدن کمک می‌کند و شامل ماساژ بافت‌های عمیق بدن، استفاده از کمپرس سرد و گرم، و تحریک الکتریکی و آب درمانی است.

• تزریق پلاسمای غنی از پلاکت

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یک روش سودمند است که برای انجام آن نمونه خون بیمار تهیه می‌‌شود و سپس درون دستگاه سانتریفیوژ قرار داده می‌شود تا تحت سرعت بسیار بالا پلاکت‌ها از گلبول‌های قرمز خون جدا شوند و در نهایت پلاسمای حاوی مقدار بسیار زیادی پلاکت است به دست می‌آید سپس این محلول به درون نقاط منتهی به اطراف ستون فقرات تزریق می‌‌شود. به طور کلی برای تزریق تهیه محلول به دست آمده از هدایت تصویری استفاده می‌شود تا پزشک بتواند به درستی به تزریق پلاسما بپردازد.

• اوزون تراپی

در سال‌های اخیر اوزون تراپی نقش بسیار مهمی را در درمان بیماری‌های مرتبط با دیسک ایفا کرده است. در اکثر موارد اوزون تراپی یک روش درمانی معتبر و کارآمد است که هزینه کمتری را به بیمار تحمیل می‌‌کند و با عوارض جانبی بسیار کمی همراه است. اوزون از سه اتم اکسیژن ساخته شده است و به صورت طبیعی در اتمسفر وجود دارد و دارای ویژگی‌های بیوشیمیایی بسیار زیادی است. در درمان فتق دیسک از خواص ضد التهابی و تسکین دهندگی و توانایی آن برای کاهش بافت دیسک لغزش یافته استفاده می‌شود.

• ورزش کردن

ورزش یک روش مؤثر برای تقویت و پایدار کردن عضلات پایین کمر است که از آسیب دیدگی بیشتر و بروز درد جلوگیری می‌کند. اضافه وزن و چاقی باعث می‌شود که به صورت دائمی کمر شما تحت فشار قرار بگیرد؛ زیرا عملاً همواره در حال جابجایی یک حجم بسیار سنگین هستید. کاهش وزن می‌تواند به کاهش درد و بهبود سطح سلامت کمر کمک کند.

• انجام عمل جراحی

فقط درصد کمی از افرادی که دچار فتق دیسک هستند به عمل جراحی دیسک کمر احتیاج دارند. معمولاً انجام عمل جراحی زمانی پیشنهاد می‌شود که روش‌های غیر جراحی نتوانسته باشد به تسکین علائم دردناک بیمار کمک کند. دو روش برای جراحی کمر وجود دارد که در بخش زیر آنها اشاره می‌کنیم:

• جراحی لامینکتومی

جراحی لامینکتومی یکی از قدیمی ترین و رایج ترین روش های جراحی دیسک کمر است که جراح ستون فقرات با برداشتن لامین مهره ها، فشار را از روی مهره ها بر می دارد. بدین طریق از این روش جراحی برای درمان خطرناکترین دیسک کمر که فشار زیادی به نخاع وارد می کند استفاده می شود.

• جراحی دیسککتومی

جراحی دیسککتومی یکی از اختصاصی ترین روش های جراحی برای درمان دیسک کمر است که به روش های مختلفی انجام میشود. جراحی میکرودیسککتومی، جراحی دیسککتومی آندوسکوپ و جراحی دیسککتومی به همراه لامینکتومی از جمله روش هایی هستند که برای درمان دیسک کمر استفاده می شود. در این روش جراحی، جراح ستون فقرات با برداشتن قسمت هایی از دیسک ها فشار را از روی نخاع و ریشه های عصبی بر می دارد.

• جراحی همجوشی ستون فقرات

همجوشی یا فیوژن ستون فقرات یکی از روش های جراحی است که در آن دو مهره ستون فقرات توسط پیچ و پلاک های مخصوص به یکدیگر متصل می شوند. انجام چنین جراحی در مواردی که مهره ها به دلیل بیرون زدگی شدید دیسک کمر دچار اختلال شده باشد ضروری است. این نوع جراحی برای درمان دیسک کمر، بعد از جراحی لامینکتومی صورت می گیرد. کاربرد دیگر این جراحی در مواردی است که بیمار مبتلا به دیسک کمر به دردهای ریشه ای و مکانیکی دچار است.

---

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• روش صحیح خوابیدن و استراحت برای دیسک کمر
  تاریخ انتشار : 1402-11-11تاریخ بروز رسانی : 1403-01-28


• چگونه از بروز ديسک گردن پيشگيری كنيم؟
  تاریخ انتشار : 1392-04-05تاریخ بروز رسانی : 1403-01-25


• راهنماي بیماران پس از عمل دیسک کمر
  تاریخ انتشار : 1392-04-28تاریخ بروز رسانی : 1403-01-28


• پارگی دیسک کمر؛ تشخیص و درمان
  تاریخ انتشار : 1392-05-14تاریخ بروز رسانی : 1403-01-28


• فیزیوتراپی بعد از جراحی دیسک کمر و ستون فقرات
  تاریخ انتشار : 1395-11-12تاریخ بروز رسانی : 1403-01-28

نظرات کاربران درباره این مطلب :عبدالرضا [ 1402-06-21 ]
سلام.بعد از ام آر آی دکترم گفت دیسک کمر دارم و گاهی اوقات به باسن و پشت زانوم میاد دردش ؛ این نوع دیسک ب نعوظ ربطی داره خیلی مشکل نعوظ دارم 37 سالمه تهران

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :