آشنایی با ساختمان ستون فقرات گردنی

ستون فقرات بیش از 30 استخوان که مهره نامیده میشوند، روی هم قرار دارند و با یکدیگر ستون فقرات را میسازند. 24 استخوان متحرک در ستون فقرات وجود دارد که مهره نامیده می‌شوند. رباط‌ها و ماهیچه‌ها، این استخوان‌ها را به هم متصل نموده و ساختاری را شکل می‌دهند که ستون فقرات نامیده می‌شود. مهره های ستون فقرات به چهار بخش تقسیم میشوند: هشت مهره گردن (از C1 تا C7)،دوازده مهره سینهای یا بخش بالایی پشتی (T1 تا T12) و پنج مهره کمری (از L1 تا L5) تقسیم میشوند و بالاخره استخوانهای ساکروم و کوکسیکس که متصل به هم در انتهای ستون فقرات قرار دارند.مهره های ستون فقرات با رباطها،تاندونها و عضلات به هم متصل میشوند. یک ستون فقرات طبیعی و سالم، دارای انحنایی به شکل S میباشد که در آن مهره‌های گردنی اندکی به سمت داخل، مهره‌های قفسه سینه‌ای کمی به سمت خارج و مهره‌های کمری هم اندکی به سمت داخل انحنا دارند. این انحنا علاوه‌بر اینکه به توزیع یکنواخت وزن بدن کمک می‌کند، سبب میشود تا ستون فقرات قابلیت تحمل هرگونه فشاری را هم داشته باشد. در این میان هرچند قسمت تحتانی ستون فقرات، وزن بیشتری را تحمل می‌کند؛ اما عملکرد هر بخش، وابسته به عملکرد مناسب سایر بخش‌ها است. مهره‌های گردنی شامل 7 مهره‌ی اول (C1-C7) در ستون فقرات می‌باشد که بلافاصله بعد از جمجمه آغاز و در بالای مهره‌های قفسه سینه‌ای تمام می‌شوند. گستره‌ی حرکتی مهره‌های گردنی بسیار بیشتر از سایر بخش‌های ستون فقرات است. برخلاف سایر بخش‌های ستون فقرات، در هر مهره از مهره‌های گردنی روزنه‌ای مخصوص عبور شریان‌هایی که وظیفه‌ی خون رسانی به مغز را بر عهده دارند وجود دارد.

عملکرد ستون فقرات گردنی

• مهره‌‌های گردنی وظیفه دارند که انجام حرکات گردنی را ممکن سازند. این مهره‌ها همچنین از طناب نخاعی، عصب‌ها و رگ‌هایی که با سایر نقاط بدن می‌روند، محافظت می کنند.

آناتومی گردن

ناحیه چهارگوش

• ناحیه چهارگوش در طرفین گردن قرار دارد. این ناحیه توسط ماهیچه جناغی پستانکی یا عضله استرنوکلیدوماستوئید به دو بخش مثلث جلویی و مثلث عقبی گردن تقسیم می‌شود. عضله استرنوکلیدوماستوئید دو عضله متقارن است که در دو سمت گردن می‌باشد.

ستون فقرات سرویکال

• ستون فقرات سرویکال یا به‌ عبارتی ستون فقرات گردنی شامل 7 مهره‌ی گردنی (C1-C7) است. بخش گردنی ستون فقرات دارای قوس ملایمی به‌ سمت جلو است که در اصطلاح پزشکی به لوردوز گردنی معروف است. برخی از مهره‌های گردن دارای ویژگی‌های خاص بوده و با شکل معمول مهره‌ها متفاوت هستند.
• مهره اول گردن (C1) به مهره اطلس معروف است. این مهره، کره‌ی سر را حمل می‌کند. مهره اطلس دارای 2 توده جانبی است که به برجستگی استخوان پس‌سری جمجمه متصل می‌شوند. در حقیقت 50 درصد از حالت خمیدگی و کشش گردن ناشی از این اتصال مهم می‌باشد. اطلس دارای جسم مهره‌ای و زائده خاری نمی‌باشد. مهره دوم گردن (C2) به مهره اکسیکس یا آسه معروف است.

• این مهره دارای زائده‌ای به‌نام زائده دندانی است که به مهره اطلس متصل می‌باشد. تقریباً نیمی از چرخش گردن برعهده این مهره می‌باشد. مهره‌های C2 تا C7 (به‌ جزء C7) در هر یک از زائده‌های عرضی و زائده‌های خاری دوشاخه خود دارای سوراخ هستند. البته لازم به ذکر است که ممکن است در مهره 7 سوراخ یا روزنه‌ای مشاهده نشود.
• مهره C7 دارای زائده بلند و تک شاخه است که از روی پوست قابل لمس است. بر روی زوائد عرضی، سوراخ عرضی قرار دارد که محل عبور شریان‌ مهره‌ای است. طناب نخاعی درون کانال نخاعی به قطر 17 میلی‌متر قرار دارد. کانال نخاعی در اصل به فضای استخوانی که درون مهره‌های پشت گردن وجود دارد اطلاق می‌شود.

اعصاب

• در آناتومی اعصاب گردن، علاوه‌ بر 7 مهره‌ی گردنی 8 ریشه عصبی (C1-C8) مشاهده می‌شود که از ستون فقرات منشعب شده و کنترل توانایی‌های حسی و حرکتی قسمت‌های مختلف بدن را برعهده دارند. نامگذاری هر یک از اعصاب گردن براساس مهره‌ی گردنی پایین‌تر که عصب بین آن قرار دارد صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال ریشه عصب C6 بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد.
• هر یک از سطوح فقرات گردنی دارای 2 ریشه عصبی هستند که از طناب نخاعی منشعب شده و در طرفین ستون فقرات گردنی قرار دارند. این عصب بین مهره گردنی C5 و C6 قرار دارد، هر یک از ریشه‌های عصبی C6 از طریق روزنه استخوانی در طرفین گردن از کانال نخاعی خارج می‌شوند. در همان نقطه، ریشه عصب C6 اعصاب نواحی شانه، دست و سر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

عضلات

• گردن بخشی از بدن است که دارای عضلات مختلف با عملکردهای خاص و مختلف می‌باشد. لازم به ذکر است که عملکرد عضلات ناحیه گردن به محل قرار گیری آنها بستگی دارد. عضلات گردنی طبق موقعیتی که دارند طبقه‌بندی می‌شوند. عضلاتی که دقیقا جلو و پشت ستون فقرات قرار دارند به‌ نام عضلات قدامی و خلفی و عضلاتی که در طرفین گردن قرار دارند به عضلات گردنی میانی معروف هستند. ناگفته نماند که یک عضله سطحی خاص به‌ نام پلاتیسما نیز در گردن وجود دارد.

شریان‌ها و رگ‌ها

• شریان‌های (سرخرگ) کاروتید از مهمترین شریان‌ها در گردن هستند که در سمت راست و چپ نای قرار دارند. این شریان‌ها در نزدیکی جمجمه و در سطح مرز فوقانی غضروف تیروئید به دو شاخه تقسیم می‌شوند. این دوشاخگی موجب می‌شود شریان کاروتید به دو شریان کاروتید داخلی و خارجی نام‌گذاری شود. نقش کاروتید داخلی خونرسانی به قسمت سر، گردن و صورت است. در حقیقت سرخرگ کاروتید داخلی محتویات جمجمه را خونرسانی می‌کند.
• سرخرگ کاروتید خارجی، در سطح مندیبل (فک زیرین) به شاخه‌های کوچک به ‌نام‌های تیروئید فوقانی، زبانی، صورت، استخوان پس سری، گوشی خلفی، حلقی صعودی، گیجگاهی سطحی و فکی تقسیم می‌شود. سرخرگ کاروتید داخلی از دوراهی کاروتید مشترک در سطح مرز فوقانی غضروف تیروئید شروع می‌شود. این شریان در پشت عضله استرنوکلیدوماستوئید و کنار سرخرگ کاروتید خارجی قرار دارد.
• کاروتید داخلی برخلاف کاروتید خارجی دارای هیچ شاخه‌ای نیست. رگ‌های ژوگولار خارجی و داخلی از رگ‌های اصلی گردن هستند که در طرفین گردن قرار دارند. این سیاه‌رگ‌ها خون بیشتر مناطق سر و صورت را جمع آوری می‌کنند. رگ ژوگولار خارجی مسئول دریافت خون از قسمت خارجی جمجمه و قسمت‌های عمیق صورت است. رگ ژوگولار خارجی توسط بخش خلفی ورید پشت فکی شکل می‌گیرد. در حقیقت ترکیب بخش خلفی ورید پشت فکی با سرخرگ گوشی خلفی موجب شکل‌گیری رگ ژوگولار خارجی می‌شود.
• ورید ژوگولار داخلی مسئول جمع آوری خون از مغز، بخش‌های سطحی صورت و گردن است. این ورید در یک طرف گردن و در جهت عمودی و کنار ورید کاروتید داخلی قرار دارد. سرخرگ ژوگولار داخلی در ریشه گردن به سرخرگ ساب‌کلاوین (زیر ترقوه‌ای) متصل شده و در همانجا موجب شکل‌گیری رگ براکیوسفالیک یا همان سیاهرگ بازویی سری می‌شود.

انواع ناهنجاری های گردن

• هر قسمت از گردن از جمله عضلات، استخوان، مفاصل، تاندون‌ها، رباط‌ها و یا اعصاب ممکن است موجب مشکلات گردن شوند. گردن درد یکی از رایج ترین مشکلاتی گردنی است که هر فردی ممکن است به آن مبتلا شود. در برخی موارد مشکلات گردن منجر به درد در ناحیه شانه، فک، سر و قسمت فوقانی بازو می‌شود. کشیدگی و رگ به رگ شدن عضله و یا به‌ عبارتی تنش عضلانی اغلب موجب گردن درد می‌شود.
• این مشکل اغلب ناشی از استفاده زیاد از گردن مانند نشستن طولانی‌مدت مقابل کامپیوتر می‌باشد. در برخی موارد کشیدگی عضلات گردن به‌دلیل خوابیدن در وضعیت نامناسب و یا اعمال فشار زیاد در حین ورزش است. افتادن و یا حوادثی نظیر تصادفات رانندگی عوامل دیگری هستند که ممکن است منجر به گردن درد شوند.
• آسیب شلاقی گردن یا رگ به رگ شدن و یا کشش گردن عارضه‌ای است که ناشی از آسیب بافت نرم گردن می‌باشد. دیسک گردن نیز یکی از مشکلات رایج گردنی است. درمان مشکلات گردن اغلب به علت عارضه بستگی دارد؛ اما مواردی چون استفاده از یخ، مصرف داروهای مسکن، فیزیوتراپی گردن و یا استفاده از گردن‌بندهای طبی تأثیر چشمگیری در درمان گردن درد دارند. شایان ذکر است که بیماران مبتلا به گردن درد به‌ندرت نیاز به جراحی خواهند داشت.

تشخیص علت گردن درد

تشخیص بیماری توسط یک جراح مغز و اعصاب، بر اساس سابقه، علائم، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، نتایج حاصل از آزمایشات صورت می گیرد. برخی بیماران ممکن است مشمول درمان احتیاطی شوند و در صورتی که درمان دارویی و فیزیوتراپی بی اثر باشد، تحت معاینات تصویربرداری قرار گیرند. این آزمایشات عبارتند از:

• سی تی اسکن
• دیسکوگرافی
• الکترومیوگرافی (EMG)
• مطالعات هدایت عصبی (NCS)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• میلوگرام (Myleogram)
• بلوک و انسداد انتخابی ریشه عصبی
• اشعه ایکس

پیشگیری از گردن درد

• از خوابیدن روی صورت اجتناب کنید. این وضعیت سبب بار اضافی روی گردن می شود. بالش مناسب را نسبت به شکل طبیعی گردن انتخاب کنید.
• سعی کنید دندان هایتان را فشار ندهید. این حرکت سبب کشش عضلات گردن می شود.
• سعی کنید فعال باشید. در افرادی که فعالیت فیزیکی منظم دارند، احتمال تکرار گردن درد کم است.
• سعی کنید میزان استرس ذهنی را پایین بیاورید. تنش در ناحیه گردن باعث ایجاد فشار عضلانی می شود.
• هنگام صحبت کردن ، از فشار دادن گوشی بین سر و شانه اجتناب کنید. اگر زیاد با تلفن صحبت می کنید از هدفون استفاده کنید.