ناهنجاری های شایع ستون فقرات و اندام ها

ستون فقرات بخش مهمی از اسکلت بدن انسان را تشکیل می‌دهد که در بخش اعظم فعالیت‌های روزانه درگیر است و فشار زیادی را تحمل می‌کند. ستون فقرات انسان از 33 قطعه استخوان به نام مهره تشکیل شده است. از این 33 مهره، 24 عدد آزاد و متحرک هستند که 7 مهره به گردن، 12 مهره به پست و 5 مهره به کمر اختصاص دارند. ستون فقرات به کمک بافت‌های نرم و سخت دیگری از جمله رباط، تاندون، دیسک و ماهیچه حرکت می‌کند و حرکت‌های مهم و اساس از جمله ایستادن، خم شدن، نشستن و بلند شدن و حتی خوابیدن را برای انسان ممکن امکانپذیر می‌کند. به دلیل فشار مستمری که طی فعالیت‌های روزانه به کمر وارد می‌شود، اجزای ستون فقرات در معرض آسیب‌های متعددی قرار دارند که ممکن است منجر به بروز درد در ناحیه کمر شوند یا حتی عملکرد آنها مختل شود و با انواع مشکلات ستون فقرات مواجه شوید. از آنجا که بخشی از عملکرد ستون فقرات، محافظت از نخاع است، آسیب‌های جدی این بخش از اسکلت انسان، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.ستون فقرات از بخش‌های متعددی تشکیل شده و مشکلات ستون فقرات را می‌توان بسته به بخش آسیب دیده و میزان صدمات وارده، دسته‌بندی کرد. در ادامه انواع آسیب‌ های شایع ستون فقرات را معرفی می‌نماییم. فعالیتهای مختلف روزانه وبطورشدیدتر در انجام وظایف شغلی درحرفه های مختلف، ستون مهره هارا دایماً تحت تأثیرفشارهای مختلف ونیروی مکانیکی خارجی قرارمیدهد،که نتیجة آنها صدمات وآسیب های ستون مهره ها بویژه ناحیه کمر وشانه هامی باشد. ریسک فاکتورهائی نظیر سن، قد و وزن، ساختاربدنی، بلندی قد، چاقی مفرط، قدرت عضلات تنه وکمر، عادات نادرست نشستن وبد برای مدت طولانی، خم وراست شدن های مکرر وغیره…دربروز کمر دردنقش بسزائی دارند.

عملکرد ستون فقرات

ستون فقرات مسئول حمل و تحمل وزن کل قسمت فوقانی بدن، متشکل از سر، بالاتنه و بازوها را عهده‌دار است. علاوه بر این، ستون فقرات طناب نخاعی را که در کانال نخاعی قرار دارد، دربرمی‌گیرد. ستون فقرات، ما را قادر می‌سازد که صاف راه برویم و آزادی حرکت داشته باشیم. از آنجایی‌ که وقتی از پهلو به آن نگاه کنید، منحنی S دوگانه دارد، به‌عنوان یک ضربه‌گیر مبتکرانه نیز عمل می‌کند. لرزش‌هایی مانند ارتعاشات ناشی از راه‌رفتن، دویدن، پریدن و غیره به لطف ستون فقرات نمی‌توانند برای مغز خطرناک باشند.

علت بیماری های ستون فقرات

بیماری‌های ستون فقرات می‌تواند علت‌های مختلفی داشته‌باشد. در ادامه به برخی از این علت‌ها اشاره‌کرده‌ایم:

• بیماری‌ها و التهاب‌ها.
• رشد غیرطبیعی بعد از تولد (ارثی).
• با کهولت سن و یا سائیدگی (دژنراتیوها).
• ضربه یا آسیب مانند افتادن از جایی.
• آلودگی با تومورها.
• در ارتباط با دیگر شرایط سلامتی و پزشکی.

عوامل خطر بیماری های ستون فقرات

• اضافه وزن یا چاقی.
• برداشتن و بلند‌کردن وسایل به روش‌های نامناسب.
• عادت‌های غذایی یا سبک زندگی ناسالم: مثل استعمال دخانیات یا کم دریافت‌کردن کلسیم در غذاها.
• دیگر شرایط سلامتی یا پزشکی مانند بیماری‌های تیروئیدی و یا روماتیسم مفصلی.
• بد نشستن.
• فعالیت‌های شدید و پرتکرار بدنی.

علائم مشکلات ستون فقرات

بسته به نوع آن و مدت زمان بیمار بودن فرد علائم آسیب‌دیدگی ستون فقرات متنوع است. همچنین بسته به این که چه بخشی دچار آسیب‌شده و اعصاب نخاعی آن ناحیه به کدام قسمت بدن عصب‌دهی می‌کنند، ممکن است در دیگر اندام‌ها هم علائمی نشان‌ دهند. علائم رایج آنها شامل موارد زیر است:

• شانه‌ها یا کمر به‌طور غیرطبیعی خم بشوند.
• کمر درد یا گردن درد که می‌تواند ناگهانی یا تکرارشونده، دردناک یا همراه با ایجاد حس سوزش باشد.
• عدم کارایی مناسب مثانه یا روده. (مشکل در دفع ادرار یا مدفوع)
• حالت تهوع و یا استفراغ
• دست درد
• پا درد
• فشار یا گرفتگی
• وضع ظاهری ناصاف، مانند وقتی که یک شانه بالاتر از دیگری باشد.
• ضعف، بی‌حسی یا گزگز در بازوها و پاها.

انواع اختلالات ستون فقرات

آرتروز

• آرتروز زمانی اتفاق می افتد که غضروف از بین مفاصل جدا می شود. شایع ترین مناطق تحت تأثیر که افراد تجربه می‌کنند در دست، پشت، باسن و زانو است. با این اتفاق، افراد شروع به تجربه درد، تورم و مفاصل سفت می‌کنند.

اسپوندیلوز ميلوپاتي نخاعی

• با افزایش سن، ساییدگی طبیعی بر روی ستون فقرات ما باعث تنگ شدن کانال ستون فقرات می‌شود. این فشار، نخاع را فشرده می‌کند. بیشتر افراد درد گردن و سفتی، بی حسی و سوزن سوزن شدن در بازوها و دستان خود، عدم توانایی در هنگام انجام کارهای ساده (نوشتن، بستن بند کفش، تغذیه) و از دست دادن تعادل را دارند.

CHORDOMA (کوردوما)

• کوردوما یک تومور نادر است که معمولاً در ستون فقرات و قاعده جمجمه بروز می‌کند. توموری که از باقیمانده (نوتوکورد) جنین به وجود می‌آید. این تومور بدخیم بوده و نسبتاً آهسته رشد می‌کند. این بیماری می‌تواند به سایر اندام‌ها، معمولاً ریه‌ها گسترش یابد. این عارضه تنها حدود 1 درصد از کل تومورهای بدخیم استخوان را نشان می‌دهد.

بیماری فرساینده دیسک (DDD)

• اختلال دیسک دژنراتیو (DDD) هنگامی اتفاق می‌افتد که دیسک بین مهره‌های ما شروع به فرسودگی می‌کند، باعث می‌شود استخوان‌های مهره به هم نزدیک شوند. با انجام این فرایند، دیسک‌ها می‌توانند برآمدگی داشته باشند که منجر به فشرده شدن عصب نخاعی یا نخاع می شود. اگرچه این روند طبیعی در پیری است؛ اما موقعیت‌های خاص مانند تصادف رانندگی می‌توانند روند بیماری را تسریع کنند. با وقوع این اتفاق، افراد در ناحیه دژنراتیو احساس کمردرد خواهند کرد.

لغرش مهره دژنراتیو

• لغرش مهره دژنراتیو هنگامی اتفاق می‌افتد که لغزش رو به جلو مهره‌های یک ساختار مهره‌ای نسبت به آنچه در زیرش قرار دارد، رخ می‌دهد. همانطور که در DDD گفته شد، از بین رفتن (کاهش) قد به همراه افزایش استرس می تواند باعث شود که مهره‌ها به جلو حرکت کنند. افراد معمولاً این مسئله را در کمر تحتانی احساس می‌کنند، جایی که علائمی مانند کمردرد حاد و یا درد پا، بی حسی و سوزن سوزن شدن می تواند رخ دهد.

فتق دیسک بین مهره‌ای

• فتق دیسک هنگامی ایجاد می‌شود که دیسک از پوشش طبیعی آن خارج شده و داخل ستون فقرات شود. این می تواند به دلیل فشرده شدن اعصاب نخاعی و یا نخاع باعث کمردرد شود. بیشتر افراد دچار کمردرد هستند و برخی از آنها به دلیل فشرده شدن عصب نخاعی، می توانند بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها را تجربه کنند. به این عارضه، درد سیاتیک نیز گفته می‌شود.

استئوآرتریت

• این بیماری که همچنین به عنوان آرتریت شناخته می‌شود، یک بیماری پیشرفته مفاصل است. با وجود آرتروز، غضروف مفصلی که انتهای استخوان های مفاصل را می‌پوشاند، به تدریج از بین می رود. در جایی که غضروف مفصلی صاف وجود داشته است که باعث می شود استخوان ها هنگام خم شدن و صاف کردن استخوان به راحتی بر روی یکدیگر حرکت کنند، اکنون یک سطح خرد شده و خشن وجود دارد. حرکت مفصل در طول این سطح دردناک است. استئوآرتریت معمولاً بعد از سال‌ها ایجاد می شود. مفصل مبتلا به آرتروز ممکن است دردناک و ملتهب باشد. بدون حرکت غضروف، استخوان‌ها هنگام حرکت مفصل مستقیماً بر روی یکدیگر مالیده می‌شوند. در واقع این همان چیزی است که باعث درد و التهاب می شود.

استیوپروزیس

• پوکی استخوان بیماری است که در آن استخوان‌ها بسیار ضعیف شده و احتمال شکستن آنها بیشتر می‌شود. این بیماری اغلب در طی سال‌های طولانی بدون توجه به علائم یا ناراحتی ایجاد می‌شود تا زمانی که استخوان می‌شکند. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان بیشتر در ستون فقرات رخ می‌دهد که تقریباً دو برابر سایر شکستگی‌ها که معمولاً با پوکی استخوان مرتبط هستند، مانند باسن و مچ شکسته است. همه شکستگی‌های فشرده شدن مهره به دلیل پوکی استخوان نیست؛ اما وقتی این بیماری ایجاد می‌شود، شکستگی فشرده شدن مهره اغلب اولین علامت یک اسکلت ضعیف شده از پوکی استخوان است. افراد عمدتاً درد کمر را در نزدیکی شکستگی ها توصیف می‌کنند. غالباً با ایستادن یا نشستن برای مدت زمان طولانی، این درد بیشتر می شود و اغلب با استراحت یا دراز کشیدن تسکین می‌یابد. اگرچه ممکن است درد به مناطق دیگر بدن (به عنوان مثال، به شکم یا پایین پاها) منتقل شود؛ اما این معمولاً غیر معمول است.

سیاتیک

• سیاتیک دردی است که از عصب سیاتیک در هنگام فشردن شدن، التهاب یا تحریک عصب سیاتیک شما در پاها ایجاد می گردد. این عصب در انتهای ستون فقرات کمر از نخاع خارج می شود.

اسکولیوز

• اسکولیوز چرخش غیر طبیعی ستون فقرات است که می تواند ناشی از ناهنجاری‌های رشدی یا انحطاط شدید باشد. به طور معمول این حالت به صورت انحنایی است که ستون فقرات را به طرف خود، سمت چپ یا راست خط میانی منتقل می‌کند. اسکولیوز می‌تواند بر کودکان و بزرگسالان تأثیر بگذارد. در بین کودکان‌، معمولاً نزدیک به سن بلوغ است و می‌تواند با علائمی مانند ظاهر غیر طبیعی تنه، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه یا کمر همراه باشد. در بزرگسالان، در صورت فشار آوردن به اعصاب، این تغییر شکل ستون فقرات ممکن است باعث ایجاد وضعیت غیر طبیعی، کمردرد و احتمالاً علائم درد پا شود.

انواع مختلف اسکولیوز وجود دارد. برخی از رایج ترین آنها شامل موارد زیر است:

• اسکولیوز ایدیوپاتیک از دلایل ناشناخته ناشی می‌شود. این عارضه به طور معمول در اوایل زندگی اتفاق می‌افتد و می‌تواند در دوره بلوغ پیشرفت کند. همچنین می تواند در برخی خانواده‌ها ارثی شود.
• اسکولیوز عضلانی هنگامی که منحنی غیرطبیعی به تضعیف عضله کمک کننده به ستون فقرات یا عملکرد نادرست اعصاب منتسب می شود.
• اسکولیوز دژنراتیو در افراد مسن رخ می دهد و به ساییدگی و پارگی منجر می شود که باعث ایجاد دیسک بین هر مهره و آرتریت در مفاصل ستون فقرات می شود.
• اسکولیوز مادرزادی ناشی از مشکلات رشد طبیعی ستون فقرات است و می تواند با نقایص سایر سیستم های اندام همراه باشد.
• اسکولیوز در سن جوانی تشخیص داده شده و به راحتی درمان می‌شود. استفاده از آتل در صورت تشخیص زودرس تا عمل جراحی در مراحل پیشرفته تر، می تواند از راه های درمان این عارضه باشد.

تنگی مجرای نخاعی

• تنگی ستون فقرات هنگامی اتفاق می‌افتد که فضای اطراف نخاع باریک شود و به اعصاب نخاعی فشار وارد کند. هنگامی که دیسک ها از بین می روند و رشد می کنند، بدن شما ممکن است با رشد استخوان جدید در مفاصل برای کمک به حمایت از مهره‌ها پاسخ دهد. با گذشت زمان، این رشد استخوانی به نام spurs می‌تواند منجر به باریک شدن کانال ستون فقرات شود. استئوآرتریت همچنین می‌تواند باعث شود رباط هایی که مهره‌ها را به هم متصل می کند ضخیم شوند که این خود می تواند کانال ستون فقرات را باریک کند.

اسپوندیلوز

• این عارضه معمولاً روی مهره پنجم کمر در قسمت تحتانی کمر و بسیار پایین تر از آن، مهره چهارم کمری را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر شکستگی استخوان را چنان تضعیف کند که نتواند موقعیت مناسب خود را حفظ کند مهره ها می توانند شروع به تغییر مکان کنند که این حالت اسپوندیلوز نامیده می شود. اگر لغزش بیش از حد زیاد رخ دهد، استخوان‌ها ممکن است شروع به فشار به اعصاب کنند و برای اصلاح وضعیت ممکن است عمل جراحی لازم باشد.

تومورهای ستون فقرات

• تومورهای ستون فقرات می توانند اولیه یا متاستاتیک (گسترش یافته از اعضای دیگر) باشند. علائم این بیماری در افراد مختلف با علائم متداول درد در محل تومور متفاوت است، دیگر تومورها می تواند از نظر محل یا اندازه توده متفاوت باشد و شامل شکستگی، بی حسی، اختلال در عملکرد روده یا عملکرد مثانه باشد.
• تومورهای داخل مغز استخوانی آستروسیتوما، اپندیموما و همانژیوبلاستوما. همه از سلول‌هایی تشکیل می‌شوند که مغز و نخاع یا رگ‌های خونی اطراف آنها را تشکیل می دهند. معمولاً در پوشش مغز و ستون فقرات قرار دارد. از بافت نرم ساخته شده و استخوان یا غضروف را درگیر نمی کند.
• تومورهای خارج سخت شامه ای خارج از پوشش نخاع یافت می‌شود و شایع ترین نوع تومورهای نخاعی است. می تواند بدخیم یا خوش خیم باشد و شامل پوکی استخوان، استئوبلاستوما و استئوئید استخوانی باشد. اینها می توانند غضروف استخوانی و سایر بافتهای اطراف را درگیر کنند. متاستازهای منتشر شده از ریه‌ها، سینه‌ها، پروستات و کلیه ها شایع ترین علت بروز تومورهای فوق الذکر است.
• تومورهای داخل سخت شامه ای خارج بصل النخاعی، توده‌هایی که بین نخاع و پوشش بیرونی محافظ آن ایجاد می‌شود، تومورهایی مانند شوانوما و مننژیوما را شامل می شود.

تشخیص درد ستون فقرات

انجام تست‌های تشخیصی معمولاً فقط هنگامی لازم می‌شود که درد برای بیش از دو هفته ادامه داشته باشد و آن‌طور که انتظار می‌رود، بهتر نشود. به همین صورت، اگر درد به دست و پاها با در اطراف سینه کشیده شود و از مرکز درد در ناحیه ستون فقرات عبور کند، باید علت‌های احتمالی این درد را مانند آسیبی ناشناخته به دیسک کمر، بررسی کرد. باید به این نکته توجه داشت که بدون توجه به تشخیص، یک تصویر بالینی که بهبودی فرد را نشان می‌دهد، ادامه‌ی درمان با روش‌های غیر جراحی را حمایت و تشویق می‌کند. اگر روند بهبودی ناتمام بماند و به نتایج رضایت بخشی نرسد، باید اقدامات دیگری را برای تشخیص این وضعیت انجام داد. به علاوه اگر علائم بالینی بدتر و وخیم‌تر شوند، ارزیابی تشخیصی باید گسترده‌تر و دقیق‌تر انجام بگیرد. صدمات ستون فقرات (که استخوان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند) و نخاع از طریق آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص داده می‌شوند.

• اشعه ایکس: در صورت بروز آسیب، پرتونگاری با اشعه ایکس اغلب انجام می‌شود. اشعه ایکس را می‌توان بلافاصله و معمولاً زمانی که فرد هنوز در بخش اورژانس است، انجام داد. اشعه ایکس می‌تواند صدمات استخوان‌های ستون فقرات را نشان دهد؛ اما ضایعات نخاعی با این روش قابل مشاهده نیستند.
• توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): حتی در صورت عکسبرداری با اشعه ایکس یا عدم انجام آن سی تی اسکن پس از آسیب نخاعی انجام می‌شود. سی تی اسکن دقیق‌ترین روش آزمایشی برای صدمات ستون فقرات است و می‌تواند بیشتر صدمات استخوانی را نشان دهد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): ام آر آی بهترین آزمایش برای بررسی صدمات نخاع و رباط‌های ستون فقرات است. هرچند سی تی اسکن به طور کلی قبل از ام آر آی انجام می‌شود. دسترسی به سی تی اسکن نسبت به ام آر آی راحت‌تر است. همچنین ام آر آی همانند سی تی اسکن آسیب‌دیدگی استخوان را با جزئیات نشان نمی‌دهد.

اگرچه ام آر آی برای ارزیابی نخاع و رباط‌های ستون فقرات مناسب‌ترین روش است؛ اما گاهی اوقات به دلیل دستگاه‌های جایگذاری‌شده در داخل بدن مانند ضربان‌ساز قلب استفاده از آن امکان پذیر نیست. در این موارد ممکن است میلوگرافی سی تی انجام شود. میلوگرافی سی تی نوعی سی تی اسکن است که پس از تزریق رنگ پرتوبند به فضای اطراف نخاع انجام می‌شود. میلوگرافی سی تی می‌تواند ساختارهای جابه‌جا شده‌ای را نشان دهد که روی نخاع فشار وارد می‌کنند.

درمان بیماری های ستون فقرات

درمان آسیب‌های ستون فقرات به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. در بیشتر موارد درمان‌های غیرجراحی تنها چیزی است که لازم است. روش‌های درمانی به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از کمپرس‌های یخ یا گرم.
• فعالیت‌های اصلاحی.
• فیزیوتراپی و ورزش‌ها برای تقویت و کشش عضلات کمر و شکمی.
• درمان‌های سرطان‌ها برای برداشتن تومورها مانند جراحی، رادیوتراپی (درمان با اشعه) و شیمی‌درمانی.
• جراحی برای جایگزینی دیسک، باز کردن کانال نخاعی (هنگام تنگی کانال نخاع) و اتصال مهره‌ها.
• تزریقات، مانند کورتیکواستروئیدها برای کاهش درد.
• استفاده از داروها مانند ضدالتهاب‌ها، کاهش‌دهنده‌های درد و یا شل‌کننده‌های عضلانی.